سخنرانی های استاد محمد شجاعیدوستان اينترنتى
بخش اول
هر روز بر تعداد سايتها افزوده مىشود و حجم عظيم اطلاعات با سرعتى باور نكردنى و به سهولت، مرز كشورها و قارهها را در مىنوردد و اينترنت مىرود تا رؤياى دهكده جهانى را تحقق بخشد. بر طبق آمار تكفا (توسعه كاربران فن آورى اطلاعات) تنها در آغاز سال 2003 ميلادى تعداد 480ميليون نفر در دنيا از اينترنت استفاده نمودهاند كه اين تعداد تا سال 2005 م. به 1.12 ميليارد نفر در جهان رسيده است.1
اين در حالى است كه اينترنت در ايران، بيش از آن كه از جنبههاى علمى - تحقيقاتى مورد بررسى قرار گيرد، با عناوينى چون وبلاگ، چت و ايميل شناخته شده است. در چنين دنيايى، از پيامها و تبليغات سياسى گرفته تا فيلم و موسيقى كرايهاى و از رديابى يك بسته پستى تا شركت دريك كنسرت با شكوه، همه وجود دارند. جالب است سرى هم به وبلاگها و چت رومهاى داخلى بزنيم تا معناى فناورى اطلاعات و كاربرد بهينه آن را بهتر درك كنيم.
حجم عظيمى از اطلاعات، در تبليغات، حراجهاى اينترنتى، تشويق به خريد، شرط بندىها، تصاوير نامناسب، دوستيابى و در همسريابىهاى اينترنتى خلاصه شده است. ايميلهاى عاشقانه، طنزهاى اينترنتى غير اخلاقى، حجم عظيمى از اشعار ناموزون و درد دلهاى كهنه، گفتوگو، چتهاى به ظاهر دوستانه و... همه سهم ما از اين شبكه جهانى است.
سهولت در دسترسى به اطلاعات، موجب افزايش تغييرات اجتماعى و اقتصادى پيش بينى نشدهاى گرديده است؛ اما پيشرفتهاى مذكور، حائز جنبه خطرناكى نيز مىباشد كه پيدايش انواع جديد جرايم و نيز بهره بردارى از فن آورى جديد در ارتكاب جرايم سنتى، بخشى ازآن به شمار مىرود. علاوه بر اين، عواقب و پيامدهاى رفتار مجرمانه، مىتواند خيلى بيشتر از قبل و دور از تصور باشد؛ از اين جهت كه محدوديتهاى جغرافيايى يا مرزهاى ملى آن را محدود نمىكند. فن آورى جديد، مفاهيم موجود را دچار چالشهايى ساخته است و جنايتكاران غالبا در مكانهايى به غير از جاهايى كه آثار و نتايج آنها ظاهر مىشود، قرار دارند.
فضاى سايبر، روان و قابل دسترس براى همگان، به خصوص براى كاربرانى است كه على رغم تخصص و دانش خود، به اصول اخلاقى متعهد و پاىبند نبوده، اينترنت رااز اهداف متعالى و تعريف شده آن دور ساختهاند و «چو دزدى با چراغ آيد، گزيدهتر برد كالا».
اين چنين است كه هر روز بر تعداد جرايم اينترنتى افزوده مىشود. نفوذ به سايتهاى دولتى و خصوصى، رزرو كردن (Domain) بر اساس نام شركتها و افراد شناخته شده و باج خواهى از آنها، طراحى برنامههاى مخرب، مانند سرقت و جنايت، نفوذ و هك كردن سايتها، كلاهبردارىها، نفوذ به كارهاى شخصى افراد، سرقت از كارتهاى اعتبارى و باقى جرايم كه از طريق چت وايميل صورت مىگيرد، نمونهاى از اين جرايم است.
از سوى ديگر دسترسى آزادانه به سايتها و ايميلهاى غيراخلاقى (Spam)، درمعرض پيامهاى فورى بودن (Instant Messaging)و مسائل اتاقهاى گفتوگو (Chat Room) از جمله نگرانىهاى والدينى است كه فرزندان آنها از اينترنت استفاده مىكنند.
بسيارى از سايتها به صورت آزادانه از تصاوير غيراخلاقى به عنوان جاذبه در تبليغات تجارى سود برده، در تبليغات خود عنوان freesize و sex free را لحاظ مىنمايند و فيلمها و عكسهاى مختلف را ارائه كرده، به صورت ناخود آگاه يا هدفمند، به تخريب پايههاى اعتقادى و اخلاقى كاربران مىپردازند.
رواج قمار در اينترنت، معضل ديگرى است؛ به طورى كه شماره آگهىهاى تبليغاتى قمار خانههاى اينترنتى از 911 هزار در سال 2003، به دو ميليون و پانصد هزار آگهى درسال 2004 افزايش يافته، از نظر حجم تبليغات در اينترنت، در رده پنجم قرار گرفته است.2
علاوه بر همه موارد گفته شده، دوست يابىهاى اينترنتى ، فصل ديگرى را در ارتباطات جهانى رقم مىزنند.
فصلى پر از شعر و غزل و البته دوستىهاى كم خرج و نيز كم دردسرتر از دوستىهاى سنتى؛ فقط كليك لازم است.
بسيارى از دوستىها به مدد اتاقهاى گفتوگو و چت روم(Chat Room)هاى داخلى و خارجى، طعم ديگرى دارد؛ چون لازم نيست كسى را بشناسى و مجبور هم نيستى خودت را صادقانه معرفى كنى و به همين راحتى، يك سرگرمى به ظاهر شرافتمندانه پيدا مىكنى. اگر چه در بسيارى از كشورها افراد از چت، براى تبادل اطلاعات و دوستيابىهاى علمى - تحقيقاتى استفاده مىكنند ؛اما در ايران، جوانان ساعتها به گفتوگوهاى تفريحى مىپردازند و متاسفانه اين امر شامل دانشجويان نيز مىشود و اكثر آنان به دليل آشنايى كمى كه با زبان انگليسى دارند، استفاده چندانى از سايتهاى خارجى و مطالب مفيد آنها نداشته، بيشتر سرگرم گشت زنى دربين سايتها و وبلاگهاى تفريحى هستند و اين البته شامل دانشجويانى نيز مىشود كه به دليل انجام پروژه پايانى، كارت رايگان استفاده از كارگاه كامپيوتر را دريافت مىكنند.
در گفتوگويى كه با مسؤولين سايت دانشگاه داشتيم، آنها نيز اين موارد را تاييد كردند و در پاسخ به اين مسأله كه چرا در سايت دانشگاه، استفاده از chat و Yahoo Messenger ممنوع است، اذغان داشتند كه علاوه بر يك سرى محدوديتهاى فنى سايت، مسأله عمده در ممنوعيت اين موارد، استفاده نادرست دانشجويان مىباشد و در حالى كه آنان متقاضى استفاده از ساير نرم افزارها هستند، اما به جز تعدادى از دانشجويان فنى - مهندسى، ساير دانشجويان بيشتر به مسائل تفريحى پرداخته، در اكثر اوقات، مشغول چك كردن ايميل خود هستند و حتى بارها اتفاق افتاد كه بين دو سايت واقع در دانشگاه، فقط ايميل رد و بدل شده است.
با اين تفاسير، بسيارى از افراد همچنان مشغول استفاده از اتاقهاى گفتوگو مىباشند. درچنين محيط مجازى كه تنها با يك آدرس ايميل، يك ID و با يك سرى User Name روبهرو هستيم، فقط مىتوان با افكار اشخاص آشنا شد(آن هم اگر كه شخص مقابل صادق باشد كه البته در صد اين افراد بسيار كم است) و نكته مهم آن است كه وقتى دوستىهاى قديمى و ارتباطات صميمى هر چند محكم، آسيبپذير و شكنندهاند چگونه مىتوان به دوستىهاى اينترنتى خوشبين بود؛ حتى اگر آن شخص زيبا بنويسد و خوب صحبت كند، نمىتوان با يك ID و صدا، كسى را شناخت و به او اطمينان كرد. دوستىهاى اينترنتى، پيش از آن كه به دوستىهاى مفيد و سازنده تبديل شوند، به نوعى تفريح و عادت مبدل خواهد شد.
به مدد اين شبكه جهانى، انواع كارت پستال، انيميشن، پيغامهاى دوستانه و تبريك، به هر مناسبتى به راحتى و تنها با چند بار كليك كردن به آدرس مورد نظر ارسال مىشود. با آن كه در اكثر اوقات ديدارى در كار نيست، اما پيغامهاى الكترونيكى وظيفه خود را به نحو احسن انجام مىدهند؛ به خصوص اگر نويسنده پيغامها، دستى در ادبيات ملل و اشعار دوستانه داشته باشند. از اين رو كيوسكهاى مطبوعاتى، دكههاى فروش سيگار، انتشاراتىها، موبايل فروشىها، سوپرماركتها و اين اواخر ساندويچىها هم، محلهاى عمده فروش كارتهاى روزانه و شبانه اينترنتى محسوب مىگردند. دوستى مىگفت: «ايران، بيشترين تعداد استفاده كنندگان از Chat Roomها را به خود اختصاص داده است»؛ اتاقهاى گفتوگويى كه سود جويان، طعمههاى خود را در آن جا مىيابند.
جايى كه معلوم نيست با چه كسى روبهرو هستى و هر كس با شخصيتى متفاوت با آن چه كه هست، خود را معرفى مىكند؛ «بانام مستعار، قيافه مستعار، شغل و تحصيلات و حتى عقايد مستعار كه فرسنگها با خود واقعى آنها فاصله دارد» و در اين ميان، بسيارى از افراد، خوشبينانه به آنها اعتماد مىكنند و متأسفانه مورد سوءاستفاده قرار مىگيرند.
پى نوشت:
www.ItIran.com .1
in Iran weblog.galile .2
پرسمان شماره 18
خط قرمز در دوست داشتن کجاست؟